દ્રષ્ટિકોણ નામની એક વસ્તુ છે. ચોગમ પછી એક સંવાદદાતા-પરિષદમાં શ્રીમતી ગાંધીએ એક વિદેશી પત્રકારને કહ્યું એમ લેબેનોન તમારે માટે "મિડલ-ઈસ્ટ" છે, પણ અમારે માટે "વેસ્ટ એશિયા" છે! પશ્ચિમ માટે જે મધ્ય-પૂર્વ છે એ આપણે માટે પશ્ચિમ એશિયા છે. પણ જગ્યા એક જ છે. જે જાપાનને માટે પશ્ચિમ "ફાર-ઈસ્ટ" અથવા દૂર-પૂર્વ વાપરે છે એ આપણે માટે માત્ર પૂર્વ છે. ભારત-બાંગ્લાદેશ વિસ્તારો અમેરિકન વિશ્વવિદ્યાલયમાં "સાઉથ એશિયા"ના શીર્ષક નીચે ભણાવાય છે. ભારતનો મુસ્લિમ, પાકિસ્તાનનો મુસ્લિમ, ઈરાનનો મુસ્લિમ પશ્ચિમ તરફ મક્કાની દિશામાં મોઢું કરીને નમાઝ પઢે છે...પણ ટ્યુનીસીઆનો મુસ્લિમ, લિબિયાનો મુસ્લિમ, ઈજિપ્તનો મુસ્લિમ પૂર્વ તરફ મોઢું કરીને નમાઝ પઢે છે કારણ કે એને માટે મક્કા પૂર્વમાં છે! અને ઉત્તરમાં રહે તો મુસ્લિમ કઈ દિશામાં મોઢું કરતો હશે?
દ્રષ્ટિકોણ નામની એક વસ્તુ છે. ફક્ત અંતરિક્ષમાં ફરતા કે ચંદ્રતલ પર કદમ ભરીને ચાલતા મનુષ્યે અવકાશમાં ફરતી, ચકરાતી પૃથ્વી જોઈ ત્યારે એને ખબર પડી નહીં કે પૂર્વ કયું અને પશ્ચિમ કયું? ચંદ્ર પરથી દેખાતી પૃથ્વીને પૂર્વ કે પશ્ચિમ નથી ત્યાંથી જોનારો માણસ માત્ર પૃથ્વી જ જોઈ રહ્યો છે...એક જ પૃથ્વી!
રાજ કપુરની ફિલ્મ "જિસ દેશ મેં ગંગા બહતી હૈ!"માં એક સંવાદ હતો. ભિખારી ભીખ માંગવા આવે છે અને આપણા દેશમાં "માફ કરો" કહેવાનો રિવાજ છે. રાજ કપૂર કહે છે કે આ એક જ દેશ એવો છે જ્યાં ભીખ માંગવા આવનારને આપણે કહીએ છીએ, ભાઈ, મારી પાસે તને આપવાના પૈસા નથી, મને માફ કર! આ પણ કદાચ એક દ્રષ્ટિકોણ છે.
(વિદેશ: પૃ. 47થી 50)
No comments:
Post a Comment